PhápNhà phê bình Đặng Tiến - tác giả cuốn "Vũ trụ thơ" - qua đời ở tuổi 83, tại nhà riêng vùng Orléans, sáng 17/4.
Nhà thơ Hoàng Hưng cho biết nhận tin Đặng Tiến qua đời từ nhóm bạn đồng nghiệp ở Pháp. Nhà phê bình mắc ung thư nhiều năm trước, luôn giữ tinh thần lạc quan, chống chọi bệnh tật. Trước khi mất không lâu, ông vẫn đăng bài, cùng bạn bè bàn luận thơ ca trên Facebook. Năm 2020, Đặng Tiến về nước, cả hai còn gặp nhau tại một sự kiện ở Huế.
Đặng Tiến nghiên cứu, phê bình thơ Việt Nam hiện đại, được giới chuyên môn đánh giá cao. Hoàng Hưng nhận định: "Ông có kiến thức tốt, những người làm thơ đều đánh giá ông viết về thơ rất chuẩn, hiểu đúng và phân tích hay, thuyết phục. Đặc biệt, Đặng Tiến nêu được những đặc sắc nghệ thuật trong thơ, đây là điều không phải ai cũng là được".
Đặng Tiến bên bức tranh chân dung nhạc sĩ Trịnh Công Sơn - bạn của ông, trong bức ảnh ông đăng trên trang cá nhân hồi năm 2015. Ảnh: Facebook Tien Dang
Trong bài viết trên Đặc san Khoa học và Phát triển số 4 (3/2023), tiến sĩ Huỳnh Văn Hoa nhận xét Đặng Tiến có lối diễn đạt ngắn gọn, tinh tế, tài hoa và chuẩn xác. "Đặng Tiến, trong toàn bộ bài viết, cho thấy rõ ý niệm của ông về hai điểm chính của ngôn ngữ: Nhạc điệu và hình ảnh. Ông tìm đến các nhà thơ trong một niềm đồng cảm, thanh tân và tươi mới của tâm hồn. Ông dắt dẫn người đọc vào một vũ trụ riêng, ở đó, có sự dung hợp giữa cảm xúc và nhận biết, giữa ấn tượng và trực cảm", Huỳnh Văn Hoa viết.
Trong Vũ trụ thơ, Đặng Tiến viết về nhà thơ Tản Đà: "Nguồn thơ nào mà không mang ít nhiều nhan sắc của phôi pha, nếu bản chất của thơ không phải chính là di tích của phôi pha. Tập thơ nào hay mà không u ẩn một cuộc tiễn đưa, một lời tống biệt? Lá đào rơi rắc lối Thiên Thai". Ở bài viết Văn Cao, Lá khát vọng, ông nhận xét: "Thơ trĩu nặng tâm sự và khát vọng thời đại, và đất nước, nhưng nhan đề sao mà nhẹ nhàng, một chữ ngắn: Lá".
Cuốn "Vũ trụ thơ" là tác phẩm phê bình nổi tiếng của ông Đặng Tiến. Ảnh: Quansachmuathu
Trên trang cá nhân, nhà báo Nguyễn Hồng Lam cho biết năm 2000, khi tìm đọc những trang viết của nhà phê bình Đặng Tiến, anh bất ngờ bởi kiến thức đồ sộ của ông. Sau này, cả hai làm bạn trên Facebook. Ông thường xuyên nhắc anh đọc những bài viết, tài liệu mà theo ông là nên đọc. Nhờ đó, anh biết thêm nhiều tác giả, có cách nhìn nhận, tiếp cận mới. Khi nhà phê bình về nước năm 2017, anh được gặp mặt và bàn chuyện thơ văn cùng ông.
"Cách ông lý giải, đánh giá cả con người lẫn sáng tạo của các nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, họa sĩ đều chứng tỏ ông hiểu rất sâu, rất riêng, rất khoan hòa nhưng quả quyết. Trên nền kiến thức thâm sâu ấy là những phát hiện độc đáo, tinh tế, những chi tiết đời thật thân tình", Nguyễn Hồng Lam viết.
Đặng Tiến bên sông Thu Bồn, gần làng Đại Cường, năm 2009. Ảnh: Lý Đợi
Nhà báo Lý Đợi cho biết đọc sách và các bài viết của nhà nghiên cứu Đặng Tiến từ năm 1999 đến nay, từ đó mến mộ văn tài. Năm 2009, khi Đặng Tiến về nước, họ có dịp gặp nhau, cùng ngược sông Thu Bồn thăm thú các địa danh như làng Đại Bường, Hòn Kẽm Đá Dừng.
Đặng Tiến sinh năm 1940 tại làng An Trạch, Hòa Vang, Đà Nẵng, tốt nghiệp Đại học Văn khoa Sài Gòn. Ông từng đi dạy tại THPT Yersin ở Đà Lạt. Từ năm 1966, ông sang Berne, Thụy Sĩ, làm việc trong ngành ngoại giao. Từ năm 1968, ông sang Pháp, làm giảng viên ngành văn học Việt Nam tại Đại học Paris 7. Từ đó đến nay, ông sống tại Orléans cùng vợ và các con.
Ông bắt đầu viết phê bình từ năm 1960, đăng trên các tạp chí như Mai, Văn, Tân văn. Ông từng xuất bản cuốn Vũ trụ thơ (1972), Vũ trụ thơ II (2008), Thơ - Thi pháp và chân dung (2009). Ông là bạn của nhiều văn nghệ sĩ như nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, tác giả Phạm Công Thiện, nhà thơ Hoài Khanh, nhà văn, dịch giả Bửu Ý, họa sĩ Trịnh Cung.
Hiểu Nhân
Post a Comment